Odpowiedzialność solidarna VAT

Co się zmieni w przepisach w 2020?

Już od 1 listopada 2019 roku obowiązują znowelizowane przepisy dotyczące solidarnej odpowiedzialności nabywców niektórych towarów. Do 31 października 2019 r. odpowiedzialność solidarna dotyczyła tylko tych transakcji, które obejmowały zakup tzw. towarów wrażliwych za kwotę ponad 50 000 zł miesięcznie od jednego dostawcy. Od 1 listopada 2019 r. odpowiedzialność solidarna dotyczy nadal transakcji obejmujących towary wrażliwe, ale bez granicznej kwoty. Odpowiedzialność solidarna obowiązuje już przy zakupie za 1 zł.

Odpowiedzialność solidarna a MPP

Zmiany w zakresie odpowiedzialności nabywców bardzo mocno wiążą się z obligatoryjnym MPP, ponieważ dotyczą tych samych towarów co podzielona płatność. 

Solidarna odpowiedzialność podatkowa nabywcy, według nowego brzmienia  art. 105a ustawy o VAT, będzie swoistym uzupełnieniem obowiązkowego MPP. Będzie ona miała bowiem zastosowanie do transakcji, których przedmiotem są wszystkie towary wymienione w załączniku do ustawy o VAT nr 15, a które z uwagi na wartość poniżej progu – 15 000 zł brutto – nie podlegają obowiązkowi rozliczenia z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Jednak również w tym przypadku zastosowanie odpowiedzialności będzie wyłączone, gdy nabywca zastosuje dobrowolnie MPP (art. 105a ust. 3 pkt 6 ustawy o VAT).

Co to jest MPP?

Mechanizm podzielonej płatności (MPP lub split payment) to płatność za nabyty towar lub usługę podzielona na:

• wpłatę w kwocie odpowiadającej za podatek VAT (kwota VAT z faktury) na specjalny rachunek rozliczeniowy dostawcy, tzw. rachunek VAT, 
• rozliczenie wartości sprzedaży netto na rachunek rozliczeniowy dostawcy lub w dowolny inny sposób.

W dowolny inny sposób? W sumie tak. Transakcja dokonana za pośrednictwem przelewu ma być na rachunek bankowy zarejestrowany w Ministerstwie Finansów, jednak nie dotyczy to już płatności kartą debetową, kredytową, czy za pośrednictwem szybkich płatności elektronicznych. Do tematu rejestru MF jeszcze wrócimy.

MPP kładzie nacisk na to, by środki przeznaczone na podatek VAT trafiły na specjalny rachunek bankowy dostawcy – rachunek VAT. Mechanizm ten stosuje się wyłącznie do transakcji dokonywanych przelewem w złotych polskich na rzecz innych podatników VAT.

MPP obowiązuje w Polsce od 1 lipca 2018 r. i dotyczy wszystkich przedsiębiorców w Polsce, niezależnie od tego, czy jest to mikroprzedsiębiorca, mała, średnia czy duża firma.

Od 1 listopada 2019 r. MPP jest obowiązkowy dla faktur powyżej 15 tys. zł brutto, które dotyczą tzw. towarów i usług wrażliwych, określonych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

W przypadku pozostałych transakcji MPP pozostaje dobrowolny.

Z MPP nie możesz natomiast skorzystać, jeśli jesteś konsumentem (nieprowadzącym działalności gospodarczej) lub otrzymujesz faktury bez kwoty podatku VAT (np. od podatników zwolnionych z VAT). 

Rachunek bankowy a białe listy VAT

Na tym jednak nie koniec. Podatnicy VAT mają obowiązek poinformowania właściwego urzędu skarbowego o posiadanych rachunkach bankowych lub o ich aktualizacji, a numery tych kont udostępnione są w specjalnym internetowym wykazie zwanym białą listą VAT. 

Od 1 września 2019 r. przedsiębiorcy mają obowiązek sprawdzenia rachunków bankowych kontrahentów w rejestrze Ministerstwa Finansów. 

Stop! 

Sprawdzanie w rejestrze nie jest obowiązkowe, jednak rachunek, na który przelewamy pieniądze musi znajdować się w tym rejestrze, bo inaczej narażamy się na straty. 

Przelewy dokonane na konta niezarejestrowane w Ministerstwie Finansów mogą drogo kosztować przedsiębiorcę ponieważ: 

• wydatek nie będzie mógł stanowić kosztu podatkowego, nie będzie mógł być zaliczony w koszty uzyskania przychodu,
• w przypadku płatności przekraczających jednorazowo kwotę 15 000 zł spowoduje solidarną odpowiedzialność finansową nabywcy i sprzedawcy co do rozliczenia kwoty podatku VAT (związanego z dostawą towaru lub świadczeniem usługi).

Z jednej strony sprawdzanie rejestru nie jest obowiązkowe, ale narażanie firmy na takie sankcje na pewno nie jest dobrym posunięciem biznesowym.

Jeśli jednak zaryzykowaliśmy i okazało się, że rachunek, na który przesłaliśmy pieniądze nie jest zarejestrowany, mamy ostatnią szansę, by uniknąć sankcji. Należy wtedy zgłosić rachunek kontrahenta do właściwego jemu Naczelnika Urzędu Skarbowego w ciągu trzech dni od daty przelewu.

Do stycznia 2020 ma zostać udostępniony formularz dla tego zgłoszenia w wersji elektronicznej i papierowej.

Odpowiedzialność solidarna nabywcy za VAT dostawcy

Podatnik VAT – nabywca, na rzecz którego dokonano dostawy towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za zaległości podatkowe dostawcy do wysokości podatku VAT należnego za tę transakcję. Oczywiście jeżeli w momencie dokonania tej dostawy podatnik (nabywca) wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu.

Pierwsza wersja przepisów nowelizujących wskazywała, że solidarna odpowiedzialność nabywcy będzie mieć zastosowanie w przypadku, gdy wartość netto nabytych w danym miesiącu od jednego podmiotu towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT przekroczy kwotę
12 000 zł. 

Jednak ostatecznie znowelizowane przepisy nie przewidują limitu kwotowego, po przekroczeniu którego istnieje solidarna odpowiedzialność. Jest to bez wątpienia pogorszenie sytuacji nabywców towarów wrażliwych.

Odpowiedzialność solidarna osób trzecich

Instytucja solidarnej odpowiedzialności w ramach mechanizmu podzielonej płatności czyli pociągnięcie podmiotów trzecich do odpowiedzialności reguluje treść art. 108a ust. 5 i 6 ustawy o podatku od towarów i usług. W przypadku gdy płatność zostanie dokonana poprzez zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności) na rzecz podatnika innego niż wskazany na fakturze, podatnik, na rzecz którego dokonano tej płatności, odpowiada solidarnie wraz z dostawcą tych towarów lub usługodawcą za nierozliczony przez niego podatek wynikający z tej dostawy towarów lub tego świadczenia usług do wysokości kwoty odpowiadającej wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT. 

Oznacza to, że jeśli odbiorcą jest firma A, a dostawcą firma B i firma A omyłkowo poprzez split payment za fakturę od firmy B zapłaci firmie C, to za podatek z tej transakcji odpowiedzialne są solidarnie firmy B i C. 

Kiedy nie stosuje się odpowiedzialności solidarnej?

Od 1 listopada odpowiedzialności solidarnej nie stosuje się, mimo że towar jest wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, w przypadku:

1) dostawy towarów wymienionych w poz. 92 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Są to benzyny silnikowe, oleje napędowe oraz gaz przeznaczony do napędu silników spalinowych – w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym. Odpowiedzialności solidarnej nie stosuje się przy nabyciu takich towarów, gdy:

• nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary do napędu tych pojazdów,
• dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych.

2) powstanie zaległości podatkowych nie jest związane z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów wrażliwych w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej. Wyłączenie to określa art. 105a ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT. 

3) kwota VAT wynikająca z faktury dokumentującej dostawę towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT została zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Wyłączenie na podstawie art. 105a ust. 3 pkt 6 ustawy o VAT.

A co z kaucją gwarancyjną? Pamiętaj o złożeniu wniosku!

Z dniem 1 listopada 2019 r. zlikwidowana została kaucja gwarancyjna wyłączająca stosowanie przepisów o odpowiedzialności solidarnej nabywcy poprzez uchylenie przepisów art. 105b–105d ustawy o VAT.

Kaucja będzie zwracana na wniosek podatnika, który ją złożył, a zwracać ją będzie właściwy dla podatnika naczelnik urzędu skarbowego w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku.

Zasady, na jakich zwracane będą kaucje gwarancyjne określają przepisy art. 9 ustawy zmieniającej z 9 sierpnia 2019 r. 

Podsumowując, mimo rozszerzonego zakresu odpowiedzialności solidarnej, łatwiej będzie można ją wyłączyć poprzez zapłatę z zastosowaniem split paymentu (MPP). Jest też duże ułatwienie dla sprzedawców. Nie będą ponosili kosztów złożenia kaucji gwarancyjnej, a od 01 listopada b.r. środki na rachunku VAT mogą posłużyć też do innych celów.

Zgodnie z art. 62b ust. 2 znowelizowanej ustawy Prawo bankowe podatnicy mogą już ze zgromadzonych środków z rachunku VAT regulować:

1. wpłaty na rachunek urzędu skarbowego z tytułu:

• podatku od towarów i usług;
• podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) – w tym również zaliczek na ten podatek;
• podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) – w tym również zaliczek na ten podatek;
• podatku akcyzowego;
• należności celnych;

2. wpłaty na rachunek ZUS dotyczące zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne; 

3. wpłaty odpowiadające kwocie podatku VAT z tytułu nabycia lub zwrotu towarów lub usług za pomocą komunikatu przelewu.

Rachunek nie jest w rejestrze Ministerstwa Finansów i co dalej?

Uczulamy na tę niby drobną kwestię, bo konsekwencje wynikające z niedopatrzenia i wpłaty na niewłaściwy rachunek bankowy będą wyciągane już za miesiąc, od 1 stycznia 2020 r.  Przesłanie środków na rachunki bankowe niezgłoszone do Ministerstwa Finansów, zarówno w przypadku MPP jak i wpłaty kwoty poniżej progu – 15 000 zł pociągają za sobą:

wspólną odpowiedzialność za rozliczenie podatku VAT (bowiem środki są poza systemem) i brak możliwości zaliczenia zakupu jako koszt uzyskania przychodu.

Weryfikacja statusu konta bankowego kontrahenta ma więc ogromne znaczenie praktycznie przy każdej płatności. Zarówno gdy przedsiębiorca wykonuje kilka przelewów w ciągu miesiąca, jak i w przypadku firm, w których dokonuje się kilkudziesięciu a nawet kilkuset transakcji miesięcznie, warto usprawnić sobie pracę i przystosować swoje systemy finansowo-księgowe do nowych procesów. Zastosowanie sprawdzonego i zaufanego oprogramowania, które automatycznie sprawdzi rachunek, ale także ostrzeże osobę zlecającą przelew przed ewentualnymi nieprawidłowościami w chwili wykonywania transakcji z pewnością ułatwi pracę i pomoże w dostosowaniu się do nowych przepisów.

Podstawa prawna

• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług,
• Ustawa z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw,
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.